kind worstelt met school

Een brief aan alle lieve ouders van wie de kinderen worstelen met school

Lieve ouder(s),

Heb jij een zoon of dochter die het moeilijk heeft op school? Die niet lekker in zijn vel zit, boos is, moeite heeft met lezen/rekenen en daarom verdrietig, bang of misschien agressief is. Of is er een andere reden waarom hij of zij niet graag naar school gaat? Dan is deze brief voor jou.

Als jouw kind worstelt met school, de plek waar we heen gaan om te groeien en te bloeien, dan gaat het ergens mis. Want van nature heeft ieder kind de wil om zich te ontwikkelen. Kinderen willen groeien, leren en zijn nieuwsgierig van zichzelf. Toch zijn er veel kinderen die niet met plezier naar school gaan en dat rijmt dus niet met elkaar.

Al gauw is er de neiging om te denken dat er met het kind iets aan de hand is, dat hij of zij wellicht wat ‘heeft’. Ik wil daar in deze brief graag een ander licht op laten schijnen. Wat mij betreft is er met een kind niks mis, maar gaat ergens anders iets mis.

Deze brief is bedoeld als een hart onder de riem voor alle ouders van wie kinderen worstelen met school. Het bevat een uitleg waar het in de kern vaak misgaat en daarnaast probeer ik mijn liefdevolle advies te delen. Want als je in zo’n situatie zit, is het niet alleen voor kinderen een struggle, maar ook voor jou als ouder. Je ziet je kind worstelen, je ziet en voelt de pijn, het verdriet en de angst. Je wilt het zo graag beter maken en weghalen, maar gevoelens van machteloosheid of niet weten wat je moet doen kunnen de overhand nemen. Je gaat mee in het schoolsysteem, vertrouwt op de goede intenties van de instituten, de school, de juffen en de meesters. Maar ondertussen vraag je je af, ‘is dit echt de beste weg voor mijn kind?’ Je ziet de deuken in het zelfbeeld, de worsteling met bijvoorbeeld het spellen, het lezen, het rekenen, of vriendjes maken. Het harde oefenen, maar nog zo weinig resultaat. Of juist de grote weerstand en niet meer willen, want het heeft toch geen zin. Je kind wil liever niet meer naar school, of haat school. Of je kind heeft buikpijn, hoofdpijn en vage lichamelijke klachten. Hoezo gebeurt dit en kan het eigenlijk zo ver komen? En wat kan je nu doen als ouder?

Jouw kind is helemaal okay!

Om te beginnen: met jouw kind is niks mis! Een brein is niet kapot of defect of heeft een stoornis. Er staat geen bordje ‘stoornis’ in de hersenen. Dus laat je niks aanpraten en al helemaal niet als het tegen je onderbuikgevoel als ouder ingaat. Wel kan het gedrag van een kind lastig zijn omdat je het niet begrijpt of dat het allerlei emoties bij jou oproept (of bijvoorbeeld de juf of meester). Het is dan belangrijk om te beseffen dat het gedrag een reactie is op iets anders en dat daar een dieperliggende behoefte onder zit. Ook kan het gedrag van het kind iets spiegelen van de volwassenen om hem of haar heen. Wij als volwassenen, de ouders, leraren, coaches etc. hebben als taak kinderen hier op een liefdevolle wijze in te begeleiden en de verantwoordelijkheid te nemen om ook naar onszelf te kijken. Over het spiegelen of de feedbackfunctie schrijf ik later iets uitgebreider, eerst leg ik uit wat de voorwaarden zijn om goed te kunnen leren.

De basis om te kunnen leren

Er zijn 3 leervoorwaarden, voor jong en oud, die de basis vormen om te kunnen leren:

  • Ontspanning
  • Ben je er klaar voor
  • Motivatie

Als je kind worstelt met school gaat het vaak mis op één of meerdere van deze leervoorwaarden. Ik vergelijk het vaak met leren fietsen. Als je een kind leert fietsen, is het belangrijk dat het dit op een ontspannen manier kan doen. Als een kind moet, terwijl hij het heel spannend vindt, werkt het vaak averechts en zal het eerder vallen en niet meer willen fietsen. Daarnaast moet je er motorisch klaar voor zijn. Als je een kind van nog geen 1 jaar leert fietsen zal het er naar alle waarschijnlijkheid nog niet klaar voor zijn en wederom negatieve ervaringen hebben met de fiets. Daarnaast is het belangrijk dat er een motivatie is, dat het kind dus wil en het aantrekkelijk vindt om te leren fietsen. Dat kan zijn omdat het plezier geeft, het gezellig is om samen te doen, bewegen leuk is, etc. Kortom dat de ervaring van het leren fietsen positief is. Is het kind te jong, gebeurt het onder druk en gaat het gepaard met veel stress, dan zal het leren dat fietsen niet leuk is en het liever gaan vermijden.

Zo is het ook met school en wat je daar leert. Ik licht de 3 leervoorwaarden nog verder toe.

Ontspanning

Ontspanning is een leervoorwaarde, dus als een kind moeilijk kan ontspannen omdat er thuis dingen aan de hand zijn zoals een scheiding of ruzie, dan heeft dat een effect op het leren. Is er thuis niets zichtbaars aan de hand, maar lijkt je kind niet lekker in zijn vel te zitten, dan is het mogelijk dat jouw kind onbewust zorgen en gevoelens van jou of je partner overneemt. Kinderen hebben dan een feedbackfunctie en laten zien waar jij als ouder(s) nog pijn van je eigen jeugd hebt zitten. Dat is misschien niet eenvoudig, maar wel heel belangrijk en waardevol. Worstelt je kind bijvoorbeeld met lezen? Hoe vind jij of je partner het om te lezen? Of, hoe vond je het vroeger zelf op school? Vaak is hier een parallel te vinden en nemen kinderen dit onbewust over. Een mooie kans om er samen iets van te leren. Het is dan belangrijk om als ouder naar je eigen pijnstuk te durven kijken.

Daarnaast kan de leeromgeving ook stress geven omdat het misschien te druk is, te veel kinderen of een meester of juf niet lekker in zijn of haar vel zit. Het belangrijkste is dat je de diepte in gaat om uit te zoeken wat de oorzaak is van de spanning. Jouw kind reageert ergens op, maar is niet de oorzaak.

Ben je er klaar voor?

De leerstof die wordt aangeboden moet aansluiten bij de fase van ontwikkeling van het kind. We beginnen allemaal op een ander moment met lopen als we klein zijn. We krijgen daar de ruimte voor, om dat als kleine mensjes zelf uit te zoeken, te ontdekken in een omgeving waar we door liefhebbende ouder(s) worden gestimuleerd en op een veilige manier uitgedaagd.

In groep 3 beginnen we allemaal met leren lezen, schrijven, stilzitten, concentratie etc. Dat noemen we formeel leren en die trein vertrekt vaak in een vast tempo, met vaste meetmomenten en normen waarlangs jouw kind wordt gemeten. Maar wat als je daar nog niet klaar voor bent? Je bent nog niet op alle vlakken klaar voor dat formele leren, dan ga je dus vallen. Denk maar aan het lopen of het voorbeeld met het leren fietsen dat ik eerder gaf. Een kind wat er nog niet aan toe is, maar op twee beentjes wordt gezet om te gaan lopen, valt. En als je dat keer op keer doet, dan wil het kind op een gegeven moment niet meer lopen en ontwikkelt het angst om te lopen. Zo dus ook met school. Als je er niet klaar voor bent, dan zal je negatieve leerervaringen op doen, waardoor je faalangst in de hand werkt. Dit kan zich o.a. uiten in niet meer naar school willen, buikpijn of andere fysieke klachten, weerstand uiten, verdriet hebben als het over school gaat, of prestatiedrang en heel hard je best doen.

Motivatie

Is de lesstof interessant, sluit het aan bij je manier van informatieverwerking dan voelt een kind zich vaak gemotiveerd en wil hij leren. Er zijn veel verschillende manieren van informatie verwerken en daarnaast ook verschillende voorkeuren en interesses. Iets waar het onderwijs dus op in moet spelen wil het voor positieve leerervaringen zorgen voor alle leerlingen. Nu is de realiteit vaak zo dat scholen gericht zijn op een lineaire wijze van leren: stapsgewijs informatie opnemen en veel automatiseren. Leert jouw kind niet lineair, omdat het misschien meer in beelden denkt, associatief en creatief denkt? Misschien vanwege dyslexie, dyscalculie, ADD, ADHD, hoogbegaafdheid, hooggevoeligheid…… of een vermoeden hiervan? Dan loopt hij ongetwijfeld vast in het lineaire systeem, met alle gevolgen van dien.

Leren aanpassen en de gevolgen

Als het bij één van deze leervoorwaarden misgaat, zal je kind onbewust gaan uitzoeken hoe hij kan compenseren en toch aan de verwachtingen kan voldoen. Als mensen hebben wij een sterke behoefte om erbij te horen en dus te voldoen aan de verwachtingen van anderen. Die voelen kinderen als geen ander, ook al kunnen ze die niet verwoorden of zijn ze zich er niet bewust van. Ze gaan dus hard hun best doen om zich aan te passen op school en op allerlei manieren proberen te compenseren. Aanpassingsgedrag zorgt er soms zelfs voor dat we dingen doen die we eigenlijk liever niet willen of waar we het nut niet van inzien.

Het gevolg van dit aanpassen mogen we niet onderschatten. De boodschap aan kinderen is namelijk dat ze van zichzelf niet goed genoeg zijn en dat ze zich moeten aanpassen. Dat ze weg van zichzelf gaan en een masker opzetten om te voldoen aan de verwachtingen. Dat klinkt misschien best heftig zoals ik het zo verwoord en het is ook heftig. Ik vind het daarom belangrijk om het te zeggen en niet te bagatelliseren, want..

Kinderen geven signalen, waarmee zij met liefde ons iets duidelijk willen maken.  Hoe kunnen we begrijpen waarom kinderen doen wat ze doen? 

Hoe kan je het herkennen?

Het aanpassen kan je herkennen aan o.a.:

  • Met tegenzin naar school gaan en klagen dat het saai is of dat ze zich niet begrepen voelen;
  • Hard zijn best doen en goede prestaties wegwuiven;
  • Nadruk op zwakke kanten leggen en die willen verbeteren;
  • Vergelijken met andere kinderen en ook zo goed willen zijn;
  • Mechanische antwoorden geven: ‘ik weet het niet’ ‘ik was het niet’;
  • Minder sprankelend en minder interesses dan voorheen; vlakker geworden;
  • Thuis dwars zijn, boos en soms agressief;
  • Klachten zoals buikpijn, moe, hoofdpijn, somber, piekeren;
  • Druk gedrag en de clown uit willen hangen,

Als jij merkt dat je kind één of meerdere van deze dingen doet, oberveer het in eerste instantie. Probeer het niet weg te nemen, door bijvoorbeeld te zeggen dat hij goed is in andere dingen of niet hoeft te vergelijken. Wat jouw kind laat zien is hoe het systeem in elkaar zit, wat we belonen en wat niet. We mogen dus kritisch gaan nadenken over het onderwijs en wat voor onderwijs we willen en op welke manier we het aan kinderen willen aanbieden. Zodat kinderen een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen kunnen ontwikkelen en op een vrije manier kunnen leren. Ook is het een kans om naar jezelf te kijken, naar je eigen opvattingen over prestaties, diploma’s en naar je eigen schooltijd. Hoe was het voor jou als kind en wat spiegelt je kind nu?

Mijn tips:

Voel in jouw hart dat jouw kind van nature de wil heeft om te leren

Jouw kind heeft een bijzondere gave en is uniek in wie hij is, net als ieder ander kind. Een goede leeromgeving stimuleert alle bijzondere talenten van jouw kind. Dan wordt de natuurlijke manier van leren uitgedaagd waardoor jouw kind tot bloei komt. Het is essentieel om dit goed te begrijpen en in je hart te voelen. Kinderen zijn van nature niet lui, dwars, moe, dat zijn slechts symptomen die zeggen dat het ergens in de kern misgaat; in het huidige (school) systeem en de prestatie gedreven maatschappij waar in we leven.

Zoek een passende school

Zoek een school waar kinderen echt de ruimte krijgen. Niet alleen mooie woorden in de folder of op de website, maar doe onderzoek hoe ze dat in de praktijk echt doen. Is er ruimte om voor jouw kind om in zijn eigen tempo te leren, wordt de leerstof op verschillende manieren aangeboden, hoe gaan ze om met leerlijnen en toetsen? Is er ruimte om te differentiëren of worden er strakke richtlijnen gehanteerd?

Door de beste leeromgeving voor je kind te zoeken kun je negatieve leerervaringen voorkomen. Te veel negatieve leerervaringen kunnen zich opstappelen waardoor je kind allerlei deuken krijgt in de ontwikkeling van zijn zelfvertrouwen en zelfbeeld. Negatieve leerervaringen bij je kind kunnen zich opstapelen en een trauma worden. Het is dus echt de moeite waard om hier tijd aan te besteden en hier een bewuste keuze in te maken.

Negatieve leerervaringen, en nu?

Zit jouw kind al op een school waar hij negatieve leerervaringen op heeft gedaan? Dan is mijn advies om deze heel serieus te nemen. Waar het in de kern op neer komt is dat je kind pijn heeft, emotionele pijn, dus pijn in zijn hart en ziel. Dit uit zich misschien in woede, frustratie, irritatie, lusteloosheid, weerstand of verdriet. Dat is voor jou als ouder natuurlijk ook moeilijk om te zien en je wilt dit het liefst wegnemen. Wat je kan doen is inspelen op de emotionele behoefte. Toon empathie voor de pijn door echt te luisteren en het de ruimte te geven. Probeer het niet op te lossen. Als je het de ruimte geeft, komt er vanzelf weer beweging in. Je kan voor zowel jou als je kind hier professionele hulp bij zoeken om de pijn te verwerken. (Boek tip: ‘How 2 Talk 2 Kids’ en met name hoofstuk 1, lees hier meer over in dit artikel https://www.buroblooming.nl/positieve-communicatie-tussen-volwassenen-en-kinderen/)

Je kind als spiegel

Een kind heeft een signaalfunctie, dus als hij negatieve leerervaringen heeft opgedaan is een belangrijke vraag: ‘wie van de ouder herkent dit?’ Vaak heeft een van de ouders eenzelfde ervaring gehad, in ieder geval emotioneel gezien, want de geschiedenis herhaalt zich zolang die niet wordt aangekeken en verwerkt. Neem dit ook serieus en ontlast je kind door er zelf iets aan te gaan doen. Het kan zijn dat je niet goed weet waar het overgaat, of dat je denkt dat je dit toch achter je hebt gelaten. Zoek dan iemand die je hierbij kan helpen. Je bent voor dit soort vragen altijd welkom bij mij. Zoals ik het zie, is dat je kind laat zien dat het onbewust nog een rol speelt, dus ook al denk je dat het in het verleden ligt of je zou niet kunnen bedenken waar het over gaat, je kind laat zien dat het er is.

Leren in eigen tempo

Laat het kind beginnen met lezen, rekenen, aardrijkunde, Engels etc. op het moment dat het dat wil. Kies een school die daar de ruimte voor geeft. Besef dat dit er slechts weinig zijn en dat je dus op zoek moet. Vind je dit lastig, geef het dan op school aan dat je kind de ruimte nodig heeft om te leren op zijn manier en in zijn tempo. Verschil in tempo is logisch, we leren ook niet allemaal op hetzelfde moment lopen, weet je nog?

Labels?

Kijk goed naar de school of ze dyslexie, ADD, ADHD etc. niet als een stoornis behandelen, maar kijk wat het kind nodig heeft om tot leren te kunnen komen. Dat ze inspelen op verschillende leerbehoeftes en niet een bepaalde diagnosedrift hebben om afwijkingen te verklaren en te labelen.

Variatie

Stilzitten en concentreren, dat is niet voor ieder kind een goede manier om informatie te verwerken. Voor hardop voorleesbeurten kunnen kinderen veel schaamte hebben. Het formeel en stapsgewijs leren van regels voor taal, rekenen etc. stimuleert wat mij betreft niet de talenten, nieuwsgierigheid en creativiteit die kinderen van nature hebben. Goed onderwijs biedt dan ook variatie en zorgt voor een leeromgeving waarin spelenderwijs en op een natuurlijke manier kan worden geleerd.

Ga voor je kind staan.

Wat heeft je kind nodig? Communiceer als ouders voor je kind, ook al betekent dit dat je vaak aan de telefoon hangt of e-mails stuurt. Je kunt op een liefdevolle en empathische manier de onderwijzers meenemen in jouw standpunt. Het is tenslotte jouw kind en jij weet samen met jouw kind wat het beste is. Laat van je horen en durf je uit te spreken. Dan leert jouw kind dat hij waardevol is, ertoe doet, gehoord en gezien wordt en dat zijn behoeftes serieus worden genomen.  Vraag van de school om jouw kind de ruimte te geven om zich te ontwikkelen op zijn manier. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan misschien. Laat het systeem los van wat er allemaal moet en stimuleer de onderwijzer of docent dat ook te doen en echt naar jouw kind te kijken. Zo gaan we samen kleine stapjes vooruit.  Een kind is geen robot die je door een systeem duwt. Als je dit vol goede moed doet, wil dit natuurlijk niet zeggen dat je met open armen wordt ontvangen. Het kan zijn dat je weerstand krijgt en zelfs onbegrip. Kijk maar welke kleine stapjes je kan zetten en als er geen beweging inzit, ga je dan eens afvragen of dit nu de beste leeromgeving is voor jouw kind.

Het is een lange brief geworden en over dit onderwerp kan ik nog heel lang doorschrijven, want er is zoveel over te zeggen. Kijk vooral wat je nu uit de brief kan halen, misschien kan je niet met alles wat op dit moment. Dat hoeft niet. Wat kan je nu wel? Daar zit een ingang. Kom je niet verder en wil je graag een keer praten, dan ben je van harte welkom. Weet dat je niet alleen bent, er zijn zoveel ouders die dit herkennen. Tijd voor verandering, vind je ook niet? En dat kunnen we samen doen.

Veel groetjes van Anne-Marie